کد خبر : 5766
تاریخ انتشار : دوشنبه 27 بهمن 1399 - 19:02

رمز و راز ترور رزم آرا

رمز و راز ترور رزم آرا
حاجعلی رزم آرا از نظامیان ایران بود که در دوره محمد رضا شاه پهلوی بعد از حسنعلی منصور به نخست وزیری ایران رسید و ۸ ماه بعد هم توسط خلیل طهماسبی ترور شد. رزم آرا چهره بلندپروازی بود که او را با رضا شاه مقایسه می‌کردند.
Print Friendly, PDF & Email

او یکی از مخالفان ملی شدن صنعت نفت ایران بود و به خاطر قدرت نظامی که داشت، مقابل این دیدگاه می‌ایستاد. با این حال او در سال ۱۳۲۹ ترور شد و مدتی بعد هم صنعت نفت ملی شد. این ترور یکی از پیچیده‌ترین اتفاقات تاریخ معاصر ایران است که هنوز علل و عوامل متعددی برای انجام آن عنوان شده است.

 

علی رزم آرا در شب عید قربان سال ۱۲۸۰ در محله سرچشمه تهران به دنیا آمد. افزوده شدن عبارت حاج به ابتدای اسم به خاطر تولد در شب عید قربان بود.

 

 

روایت رسمی از ترور در مجلس ختم این طور نگاشته شده است که ۱۶ اسفند ۱۳۲۹ خورشیدی مجلس ختم آیت‌الله فیض قمی از بزرگان حوزه علمیه قم بود و نخست‌وزیر هم از باب احترام حضور هرچند کوتاه مدت در این مراسم را در برنامه روزانه خود قرار داده بود. جمعیت فدائیان اسلام به واسطه رویکرد رزم‌آرا در زمینه نفت که مبتنی بر مخالفت با ملی شدن بود و با این استدلال که او به وابستگی کشور دامن می‌زند و می‌خواهد ایران را به دامان انگلیس بیاندازد، تصمیم به اعدام انقلابی او گرفته بودند. خبر حضور رزم‌آرا در مجلس ختم آیت‌الله فیض که رسید از طرف فدائیان بهترین فرصت تشخیص داده شد.

 

 

خلیل طهماسبی از اعضای فدائیان اسلام هنگامی که رزم‌آرا وارد صحن مسجد سلطانی شد از پشت او را هدف قرار داد و با شلیک سه گلوله به قتل رساند. رزم‌آرا در هنگام ترور از طرف اسدالله علم مشاور محمدرضا پهلوی همراهی می‌شد، همراهی جنجال‌برانگیزی که زمینه‌ساز برخی گمانه‌زنی‌های بعدی شد. خلیل طهماسبی بعد از سوءقصد بازداشت شد اما چندی بعد با تصویب ماده واحده‌ای از طرف نمایندگان نزدیک به جبهه ملی در مجلس شورای ملی که بر خیانت علی رزم‌آرا و حمایت او از اجانب بر ملت ایران صحه می‌گذاشت، بی‌گناه تشخیص داده شده و از زندان آزاد شد.

 

 

معروف است که اولا رزم آرا از طرف دولت انگلیس به محمدرضا پهلوی تحمیل شده بود و همچنین قصد کودتا و کشتن محمدرضا پهلوی را داشت. به دلیل اخیر از دیرباز پژوهشگران تاریخ سیاسی معاصر شخص محمد رضا را در ترور رزم‌آرا متهم دانسته‌اند.

 

 

به نظر می‌رسد که رزم‌آرا در روز ترورش قصد رفتن به مسجد شاه را نداشته و اسدالله علم او را با خود به مسجد برده است. امیر اسد اللّه علم نماینده‌ شخص محمدرضا پهلوی و به عبارت واضح‌تر، جاسوس‌ وی در دولت رزم‌آرا بود. وی در جریان ترور رزم‌آرا در ۱۶ اسفند ۱۳۲۹ خورشیدی نقش اسرارآمیزی بازی کرد که از زوایای تاریک زندگی سیاسی او است. شواهد و قرائن زیادی وجود دارد که از وجود توطئه‌ای از طرف دربار برای‌ قتل رزم‌آرا حکایت می‌کند و علم در اجرای نقشه دربار، نقش مهمی بر عهده‌ داشته است.

 

 

برخی مورخان مرور رویکرد و موضع ملی‌گرایان نسبت به عملکرد رزم‌آرا در دوران نخست‌وزیری را با نقل جمله‌ای از محمد مصدق نماینده شاخص ملی‌گرایان در مجلس شورای ملی خطاب به رزم‌آرا در جلسه هشتم تیر ۱۳۲۹ خورشیدی همراه می‌کنند. جایی که محمد مصدق با عصبانیت به سخنان نخست‌وزیر تاخته و گفت: به وحدانیـّت حق، خون می‌کنیم! خون می‌کنیم، می‌زنیم و کشته می‌شویم! اگر شما نظامی هستید، من از شما نظامی‌ترم. می‌کُشم! در همین مجلس شما را می‌کشم.

 

 

صراحت مصدق در این مقطع در مواجهه با رفتارهای سیاسی رزم‌آرا بسیاری را به این نتیجه می‌رساند که ملی‌گرایان از ترور رزم‌آرا حمایت می‌کرده‌اند. موضوعی که از طرف برخی چهره‌های شاخص فدائیان نیز مورد تایید قرار گرفته است. حاج مهدی عراقی در کتاب ناگفته‌ها از تشکیل جلسه‌ای با حضور نواب صفوی رهبر فدائیان و تمامی اعضای مرکزیت جبهه ملی جز مصدق که به سبب بیماری حضور نیافته بود، پیش از ترور رزم‌آرا و پس از بالا گرفتن شایعات درباره تلاش نخست‌وزیر برای کودتا و انحلال مجلس سخن می‌گوید.

 

 

برخی هواداران فرضیه دخالت دربار در ترور رزم‌آرا از طرح این ادعا که اسدالله علم با کشاندن نخست‌وزیر به مسجد شاه مقدمات ترور را فراهم آورد، گذر کرده و حتی از شلیک گلوله از طرف محافظان رزم‌آرا به دستور دربار سخن می‌گویند. از جمله این افراد منوچهر رزم‌آرا برادر نخست‌وزیر ترور شده است.

 

 

علل و عوامل مختلفی برای ترور حاجعلی رزم آرا نقش داشته و از آن بهره می بردند و ممکن است جملگی این عوامل باعث قتل نخست وزیر شده باشد. اما همواره ماجرای ترور رزم آرا از جذاب ترین و در عین حال پیچیده ترین اتفاقات تاریخ معاصر است که در کتاب های زیادی درباره آن توضیح داده شده است.

 

 

 

ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۰
  • نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
  • نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.