دانش‌آموزان آموزش مجازی را اثربخش‌تر می‌دانند/ افزایش امکانات “شاد” به بیش از ۳۰ ویژگی

به گزارش پشت پرده :  علیرضا کمرئی، معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش به مناسبت روز خبرنگار بازدیدی از خبرگزاری تسنیم داشت و به سؤالات خبرنگاران این رسانه پاسخ داد.

معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش در این گفت‌وگو به مسائل و موضوعاتی که دغدغه خانواده‌ها برای شروع سال تحصیلی آینده است، وضعیت آموزش‌های مجازی همچنین انتظارات کارشناسان در حوزه آموزش‌های مهارتی و غفلت از مسئله مهارت و کارآفرینی در مدارس پرداخت.

کیفیت آموزش‌های مجازی ارائه‌شده به دانش‌آموزان در بستر شبکه شاد در مقابل آموزش‌های تلویزیونی که قطعاً دربرگیری بیشتری دارد و در نهایت این موضوع که آیا آموزشهای مجازی در یادگیری دانش‌آموزان مؤثرتر بوده است یا آموزش‌های تلویزیونی؛ گلوگاه‌ها و مشکلات آموزش مجازی و اینکه کدام گروه از دهک‌های جامعه از دسترسی به شاد و آموزش مجازی محروم ماندند، برنامه‌ها و تدابیر آموزش و پرورش در سال تحصیلی جدید برای شناسایی و رفع مشکلات و گستراندن چتر آموزش بر سر تمام دانش‌آموزان دو محور اصلی این مصاحبه بود.

موضوع آموزش مهارت به دانش‌آموزان دبیرستانی که سالهاست از سوی مسئولان تراز کشور از جمله رهبر معظم انقلاب و رئیس جمهوری به عنوان یک انتظار از آموزش و پرورش مطرح می‌شود و اینکه چرا با تمام این تأکیدات همچنان شاهد غفلت از موضوع مهارت و کارآفرینی در مدارس و تمرکز بر ارائه دروس تئوری هستیم که در نهایت پس از فارغ‌‌التحصیلی ردی از آن را نه در زندگی روزمره و نه در حافظه ذهنی دانش‌آموزان خواهیم یافت!

مسئله جمعیت و ضرورت توجه آموزش و پرورش به عنوان یک نهاد فرهنگ‌ساز به مسئله بحران جمعیت ایران در آینده نه چندان دور و ضرورت توجه به این موضوع در کتاب‌های درسی دانش‌آموزان و فرهنگ‌سازی برای جامعه دانش‌آموزان کشور، دو موضوع دیگری بود که در این مجال به آنها پرداختیم.

مشروح گفتگوی “علیرضا کمرئی؛ معاون وزارت آموزش و پرورش” در دو بخش تهیه و تنظیم شده که بخش نخست آن در ادامه تقدیم مخاطبان تسنیم می‌شود.

 آیا در سال تحصیلی گذشته برآوردی از وضعیت آموزش مجازی داشتید، می‌خواهیم ارائه گزارشی در این زمینه داشته باشید و مهم‌ترین چالش‌هایی که در بحث آموزش مجازی شناسایی شد، چه مواردی بودند؟

با شروع کرونا در اواخر سال۹۸ آموزش و پرورش تصمیم گرفت‌ از وقفه‌ای که در آموزش ایجاد شده است، ممانعت و جریان آموزش و تربیت را  پیگیری کند و اجازه ندهد فاصله‌ای در یادگیری دانش‌آموزان ایجاد شود؛ بنابراین بلافاصله ورود پیدا کرده، با همراهی صداوسیما آموزش‌های تلویزیونی را ارائه کردیم.

آموزش‌های تلویزیونی چند کارکرد مهم داشت و نشان  می‌داد حاکمیت به موضوع تعلیم و تربیت و آموزش و پرورش بها می‌دهد و در این شرایط بلاتکلیفی دانش‌آموزان و نگرانی خانواده‌ها، آموزش وپرورش مسیری را برای ادامه آموزش‌ها طراحی کرده است و از این طریق تلاش می‌کند یادگیری دانش‌آموزان را استمرار بخشد‌. آموزش‌های تلویزیونی علاوه بر کارکرد آموزش و یادگیری، نگاه حاکمیت به مسئله تعلیم و تربیت را نشان داد و باعث شد خانواده‌ها از نگرانی خارج شوند و این احساس را داشته باشند که نظام آموزشی سعی دارد از طریق آموزش‌های تلویزیونی وقفه‌ای در یادگیری دانش‌آموزان اتفاق نیفتد و در کنار آنهاست.

۱۸۵ عنوان درسی در دوره متوسطه دوم، ۳۶ عنوان درسی در متوسطه اول و شایستگی‌های غیرفنی شاخه کاردانش و فنی و حرفه‌ای و بخشی از دروس مهارتی دانش‌آموزان را از طریق تلویزیون آموزش دادیم، در دروس هنرستانی که نیاز به کارگاه نداشت مانند حسابداری و مباحث کامپیوتر کار آموزش از طریق تلویزیون جریان یافت.

بخش دوم آموزشها از طریق فضای مجازی ارائه شد که ابتدا به صورت خودجوش از جانب معلمان رقم خورد و در دهه دوم اسفندماه شاهد آن بودیم که معلمان براساس تعهدی که به آموزش و یادگیری دانش‌آموزان داشتند آموزش‌ها را در فضای مجازی ارائه دادند البته به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌ها در آموزش و پرورش، استقرار یک شبکه آموزشی مستقل برای این وزارتخانه چند ماه طول کشید و نهایتاً اردیبهشت ماه شبکه آموزشی دانش‌آموزان “شاد” راه‌اندازی کردیم و از آن طریق تلاش شد که همه دانش‌آموزان علاوه بر آموزش‌های تلویزیونی در فضای مجازی هم حضور داشته باشند و آموزش را از معلم خود دریافت کنند.

دانش‌آموز خود را ملزم به دریافت آموزش‌های تلویزیونی نمی‌داند!

فضای مجازی از نظر اثربخشی با آموزش تلویزیونی تفاوت‌هایی دارد، آموزش‌های تلویزیون ماهیت تعامل ندارد و گاهی دانش‌آموز الزام هم نمی‌بیند تا آموزش را دریافت کند؛ همچنین نقش تسهیل‌گری معلم در کلاس درس و فضای مجازی که جریان یادگیری را هدایت می‌کند در آموزش تلویزیونی وجود ندارد؛ به همین دلیل برای ما اهمیت داشت که ارتباط دانش‌آموز با معلم خود، در محیط نسبتاً تعاملی که البته تعامل مبتنی بر متن، فیلم و عکس باشد رخ دهد و به‌تدریج امکانات شاد را بهینه می‌کنیم.

درصد بالایی از دانش‌آموزان  و بیش از ۹۹ درصد مدارس این اپلیکیشن را نصب کردند و به دلیل اینکه سال تحصیلی رو به پایان بود، یک ماه فرصت داشتیم که از این امکان جدید برای دانش‌آموزان سراسر کشور که اینترنت و ابزار مورد نیاز را در اختیار داشتند، بهره ببریم.

دانش‌آموزان آموزش مجازی را اثربخش‌تر دانستند

در نهایت آموزش‌های مجازی را ارائه دادیم و دانش‌آموزان در شبکه شاد فعال شدند، بخشی از مدارس و دانش‌آموزان به جهت اینکه چند ماه قبل از آن با پیام‌رسان‌های دیگر مأنوس شده بودند در شبکه شاد حضور پیدا کردند و پذیرفتند در یک سامانه اختصاصی آموزش وپرورش ورود پیدا کنند که همه جهات ایمنی برای دانش‌آموزان و جریان تربیت در آن لحاظ شده است و نظارتی بر آن صورت می‌گیرد؛ البته شاد در برخی مواقع مشکلاتی هم داشت، با وجود این مدارس در این بستر قرار گرفتند و آموزش‌ها کامل شد، ارزیابی نهایی از آموزش‌ها این بود که دانش‌آموزان آموزش مبتنی بر فضای مجازی را که به اضطرار پذیرفتند، سودمندتر و اثربخش‌تر می‌دانند. این ارزیابی در همه پژوهش‌هایی که انجام دادیم نسبت به سایر روش‌ها محسوس بود.

سعی کردیم برای دانش‌آموزانی که به شاد دسترسی نداشتند از طریق “درس‌نامه‌ها” شرایطی را فراهم کنیم تا درس‌نامه‌هایی که ماهیت خودآموز برای آنها دارد دریافت کنند، در هر صورت سال پرتنش و دشواری را پیش رو داشتیم؛ اما شرایط اضطرار ما را به این سمت کشاند و طبیعی است اقناع مخاطبانی که تمایل داشتند آموزش باکیفیت بالاتر دریافت کنند، دشوار است؛ البته همه جامعه و رسانه‌ها کمک کردند پیام‌رسان اختصاصی آموزش و پرورش (شاد) به عنوان یک محیط امن برای دانش‌آموزان مستقر و معرفی شود و امروز با آمادگی بیشتری به سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ ورود خواهیم کرد؛ مخصوصا‌ زیرساخت‌های بهتری را آماده کرده‌ایم و از جمله در شبکه شاد قابلیت‌های جدیدی فراهم شده است تا معلم راحت‌تر بتواند با آن کار کند.

امکانات شاد برای تدریس معلمان افزایش می یابد

تسنیم: یعنی قرار است امکانات شاد برای تدریس معلمان افزایش یابد؛ این تغییرات شامل چه مواردی است؟

بله؛ فکر می‌کنم در قراردادهایمان بیش از ۳۰ ویژگی را هدف‌گذاری کردیم که در شبکه شاد قابلیت‌ها ایجاد شود و بخش‌هایی از آن دارای اهمیت است که کار معلمان را ساده‌تر می‌کند و امکانات خوبی در اختیار آنها قرار می‌دهد.

 اشاره داشتید، این ضرورت در فضای کرونا باعث شد به سمت آموزش‌های مجازی و شبکه شاد برویم؛ آیا قبل از ماجرای کرونا طرح کلانی داشتید که اگر در وضعیت اضطرار قرار گرفتید بستر آموزش را به فضای مجازی ببرید؟ مثلاً در شهر تهران تعطیلات مکرر برای آلودگی هوا داشتیم، در آن مقطع عملاً بحث آموزش تعطیل می‌شد و بستر مناسبی وجود نداشت که آموزش دانش‌آموزان پیگیری شود؛ این اتفاقات تلنگری برای آموزش و پرورش نبود که جدی به ماجرای آموزش مجازی ورود کند تا وقتی که با کرونا مواجه شد به این شکل دچار اضطرار نشود؟! پیش از شیوع کرونا چه تدابیری برای آموزش مجازی اندیشیده شده بود که در نهایت به شبکه شاد رسیدید؟

چند عامل ما را به سمت فضای مجازی می‌کشاند؛ نخست اینکه در سند تحول بنیادین استفاده از فضای مجازی مورد تأکید قرار گرفت و در حوزه سیاست‌گذاری‌های آموزش و پرورش از موضوعاتی بود که همواره درباره آن صحبت می‌شد، حتی در حوزه بزرگسالان آموزش از راه دور را داریم که بخشی از آن در بستر مجازی ارائه می‌شود؛ اما اینها در شرایطی بود که به صورت محدود، گزینشی و هدفمند انجام می‌شد تا موضوع آموزش مجازی را وارد سیستم آموزش و پرورش کنیم.

با آمدن کرونا در تمام دنیا در بحث آموزش دچار غافلگیری شدند و آموزش وپرورش باید پاسخ مناسب و درخوری به این شرایط می‌داد، ما در گذشته آموزش مجازی را تجربه کرده بودیم و زمانی که هوا آلوده بود در تهران ۹ تا ۱۰ روز تعطیلات مستمر داشتیم یا استان‌هایی که دچار سیل و زلزله شدند روش‌هایی را برای ارائه خدمات غیرحضوری و البته کمتر در فضای وب و به صورت مجازی تجربه کرده بودند.

در بهمن‌ماه که اوضاع کرونا حادتر شد یک نوع آمادگی نسبی در بعضی از استان‌ها وجود داشت چون در ماه‌های قبل از آن به دلیل تعطیلات ناشی از آلودگی هوا یا سیل با موضوع آموزش مجازی در بستر پیام رسان‌ها مأنوس شده بودند اما کاملا خودجوش بود و در برنامه آموزش و پرورش وجود نداشت.

کرونا باعث تسریع توجه به آموزش‌های مجازی شد

اما آموزش وپرورش همیشه به آموزش مجازی فکر می‌کرد و آن را در دستور کار قرار داده بود، کرونا باعث شد حرکت به سمت بستر آموزش مجازی تسهیل شود و در اسفند ماه آمادگی برای گفتگوها شکل گرفته بود حتی برای دعوت از افرادی که در بخش‌های مختلف بودند اقدام شد اما کار دشواری بود و طبیعی است که استقرار آن به زمان نیاز داشت،  آموزش وپرورش به فکر استفاده از فضای مجازی بود اما ماجرای کرونا سبب تسریع کار شد و سعی کردیم کاری که باید در دراز مدت انجام می‌دادیم در همین ایام که استقبال خوبی از آن می‌شود و پذیرش جامعه بالاست انجام دهیم.

پس کرونا لااقل محاسنی هم برای آموزش و پرورش داشته! و این وزارتخانه را مجبور به پیگیری و به سرانجام رساندن آموزشهای مجازی کرد!

بله قطعاً! سند تحول بنیادین یک بستر برای ما است یعنی روحی دارد که نمی‌توان آن را نشان داد؛ پیچیدگی تعلیم و تربیت و تاثیری که بر جامعه می‌گذارد به جهت اینکه خیلی آرام است و از جنبه سخت نبوده قابل مشاهده نیست مثلا اخباری که رسانه‌ها منتشر می‌کنند، اینکه چگونه بر دل مردم می‌نشیند، اثر می‌گذارد و به تدریج جریانی را ایجاد می‌کند، خیلی آرام و کند است ماهیت فعالیت‌های تعلیم و تربیت نیز از این جنس است به همین دلیل خیلی سخت می‌شود نتایج تولیدات را نشان داد.

یکی از موضوعاتی که در آموزش وپرورش در شرایط کرونا با سرعت بالا مستقر شد آموزش مجازی بود و از این فرصت استفاده کردیم و یک بخش آن همسویی با اسناد تحولی آموزش و پرورش است.

تسنیم: آیا آماری دارید که کدام بخش از دهک‌های مختلف جامعه به شبکه شاد دسترسی داشتند و کدام دهک‌ها از این شبکه جا ماندند؟ به صورت منطقی اینگونه است که مناطق محروم دسترسی به شبکه شاد نداشته باشند آیا آمار تفکیکی در این رابطه دارید؟

چندین مطالعه صورت گرفته است که یکی از آنها توسط معاونت آموزش متوسطه انجام شد، در آموزش‌های تلویزیونی ادعا می‌شد ۹۷ درصد پوشش وجود دارد چون از چند شبکه‌ای استفاده شد که بالاترین پوشش ملی را داشت.

آموزش‌های تلویزیونی اثربخش تر بود یا مجازی

تسنیم: یعنی به پوشش ۹۷ درصدی در آموزش‌های تلویزیونی رسیدید؟

بحث در اختیار گذاشتن آموزش یک موضوع است و بحث استفاده مخاطبان موضوع دیگری است، رسانه شاید دقیقتر از ما بتواند بگوید چه میزان از دانش‌آموزان از آموزش تلویزیونی استفاده کردند، ارزیابی که ما   از حیث اثربخشی و فرایندی داشتیم نشان می‌دهد به جهت اینکه در فضای مجازی الزام وجود داشت که دانش‌آموزان باید در این محیط یاد بگیرند و ما هم تشویق می‌کردیم تا دانش آموز و معلم حتما در کلاس درس مجازی در شاد حضور داشته باشند بنابراین وسعت و فراگیری بیشتری داشت.

امکانات در اختیار ۳۰ درصد دانش‌آموزان برای حضور در شبکه شاد نبود البته شاید این آمار خیلی دقیق نباشد چرا که در ضمن کار تلاش شد عده‌ای از دانش‌آموزان به شبکه شاد بپیوندند و به تدریج استفاده از شاد رسمیت پیدا کرد مخصوصا اینکه مشخص شد سال بعد نیز در این شرایط خواهیم بود بنابراین مورد پذیرش قرار گرفت، از زمانی که بهمن ماه آموزش از راه دور را آغاز کردیم حتی خانواده‌ها استفاده از تلویزیون را الزام نمی‌دیدند به جهت اینکه تصور می‌کردند تعطیلات کوتاه مدت است و دانش آموز به زودی به مدرسه باز می‌گردد.

نمی‌توان اثربخشی آموزش مجازی را با آموزش حضوری مقایسه کرد

خود ما هم در همین شرایط بودیم و تصور می‌کردیم مدارس زودتر باز خواهند شد؛ اما بعد از ۱۵ فروردین متوجه شدیم ما باید به عدم بازگشت به مدارس در سال تحصیلی فکر کنیم و سناریوها را بر روی تعمیق یادگیری و جبران برخی فرصت‌های از دست رفته همینطور نگاه به نحوه ارزشیابی از ۷۰ درصد آموزشهایی که تا بهمن ماه ارائه شده بود قرار دهیم؛ امتحانات نهایی در پایه دوازدهم و پایه نهم به‌صورت حضوری برگزار شد میزان غیبت دانش‌آموزان بسیار کم بود؛ به نظر آموزش‌های فضای مجازی اثربخشی خوبی را داشت اما قطعاً نباید آن را با آموزش حضوری مبتنی بر تعامل معلم و دانش آموز مقایسه کنیم.

۶۹ تا۷۰ درصد دانش‌آموزان براساس ارزیابی‌هایی که داشتیم از آموزش مجازی استفاده کردند.

پایان بخش نخست …

منبع : تسنیم