مرد هزار چهره تاریخ

شیخیه فرقه‌ای منشعب از شیعه امامیه است که به پیروان و جانشینان «شیخ احمد احسایی» گفته می‌شود که در برخی مبانی عقیدتی، اختلافات فاحشی با شیعه امامیه دارند. مراکز تجمع پیروان این فرقه در دوران قاجار، در کرمان و آذربایجان بود

مظفر بقایی در کودکی به همراه پدرش به تهران آمد و تحصیلات اولیه را در آنجا به اتمام رساند و به عنوان دانشجوی فلسفه، در عصر پهلوی اول راهی سوربن شد تا به عنوان دکتر فلسفه از همان‌جا فارغ‌التحصیل شود. اما پس از قطع ارتباط فرانسه با ایران در ۱۳۱۷ دفاع از تز دکتری او ناممکن شد و به ایران بازگشت و با مساعدت علی اصغر حکمت وزیر معارف وقت به او درجه دکتری در فلسفه اخلاق دادند.

با تأسیس حزب دموکرات ایران در تیر ۱۳۲۵ به رهبری احمد قوام نخست‌وزیر وقت، بقائی به این حزب پیوست و پس از پیروزی در انتخابات به عنوان نامزد حزب دمکرات از کرمان، در سال ۱۳۲۶ به مجلس پانزدهم راه یافت. او در مجلس از نمایندگان جناح اقلیت بود و آنچه نام او را بر سر زبان‌ها انداخت، مخالفت با سپهبد رزم‌آرا رئیس ستاد ارتش، به ویژه پس از ترور نافرجام شاه در ۱۵ بهمن ۱۳۲۷ بود. از جمله دیگر اقدامات وی در این دوران استیضاح ساعد مراغه‌ای بود که موفق نبود و پس از این شکست بقایی حزب زحمتکشان را به همراه خلیل ملکی تاسیس کرد.

در ۲۲ مهر ماه ۱۳۲۸ مظفر بقایی به همراه مصدق و طرفدارانش به نبود انتخابات آزاد اعتراض کردند و پس از آن بود که بقایی و حزب زحمتکشان به علاوه چند حزب دیگر مانند حزب ایران و جامعه مجاهدین اسلام به جبهه ملی پیوستند و به دکتر مصدق نزدیک شدند.

بقایی که احوالات عجیبی داشت از سال ۱۳۳۱ شروع به مخالفت با دکتر مصدق کرد و تا پایان عمر از مخالفان سرسخت وی باقی ماند. برخی اینگونه روایت کردند که سرتیپ افشار طوس رییس شهربانی دولت مصدق با توطئه بقایی به قتل رسیده است؛ این اتهام باعث دستور جلب وی از سوی دکتر مصدق شد، ولی با حمایت کاشانی محاکمه وی ممکن نشد.

بقایی با بازاریان و اوباش رابطه خوبی داشت. همین امر باعث شد در جریان کودتای ۲۸ مرداد نقش برجسته‌ای در حمله اوباش به منزل مصدق داشت. بقایی البته پس از کودتا با فضل الله زاهدی اختلاف پیدا کرد و همین امر موجب تبعید وی به زاهدان شد. پس از تشکیل حزب رستاخیز نیز به نقد تک حزبی شدن کشور پرداخت، اما همزمان اعلام کرد که به سلطنت وفادار است.

پس از انقلاب بقایی و دوستانش به جرم توطئه علیه انقلاب بازداشت شدند. چند ماه بعد نواری از وی تکثیر شد که در آن بازنشستگی خود از سیاست را اعلام می‌کرد و به وصیت نامه وی مشهور شد.

محمد قوچانی در مقاله «مظفر بقایی و حسن آیت» با نام «هزار داستان هزاردستان» او را مبتکر سیاست تقرب به اسلام‌گرایان معرفی می‌کند چرا که دریافته بود در درازمدت، مناسبات قدرت به نفع نیرو‌های اسلامی تغییر خواهد کرد، در نامه‌های صادق هدایت می‌خوانیم که او، پایه شراب‌خواری‌های مفصل این نویسنده حامی مشروطه‌خواهی هم بوده است!

در نامه‌های شاگرد سیاسی‌اش، حسن آیت، اشاراتی هم به مجالس روزه‌خواری در منزل بقایی شده است. یعنی بی‌آنکه مقید به اصول اسلامی باشد، به عنوان یک کنشگر سیاسی، غش‌کردن به جانب گرایش‌هایی را در جامعه به عنوان تاکتیک به کار می‌بست که رفیقش هدایت، آن را مسلمان‌بازی می‌نامید.

بقایی بعد از ان که در سال ۱۳۵۹، در ارتباط با مسایل کودتای نوژه، چندماهی در بازداشت بود، دیگر به سکوت کامل خبری رفت. او به همراه ۶۵ نفر دیگر در ۲۱ تیرماه ۵۹ به اتهام ارتباط با کودتای نوژه بازداشت شد. «احمد احرار»، از نیروهای سلطنت طلب فراری مقیم پاریس که رابط برخی امرای فراری ارتش(به ویژه ارتشبد غلامعلی اویسی) با سازمان سیا بود. بازجویی ها و پیگیری های نیروهای امنیتی ایران ظاهرا آن ها را در آن مقطع به این نتیجه رساند که بقایی نقش خاصی در اجرای کودتا نداشت و او با سپردن تعهد مبنی بر عدم خروج از کشور بعد از چند هفته آزاد شد.

سکوت خبری در اطراف بقایی بعد از این ادامه داشت تا این که در سال ۱۳۶۴، به دعوت شاگرد و فرزندخوانده خود، منصور رفیع زاده(که بعد از فروپاشی سلطنت پهلوی به مامور سیا تبدیل شده بود) به ایالات متحده سفر کرد. به هر حال، بعد از چند ماه از بازگشت بقایی به ایران در اواسط سال ۶۵، در روز اول فروردین ۱۳۶۶، به اتهام رابطه با بیگانگان توسط وزارت اطلاعات دستگیر شد. ظاهرا در بازجویی های خود به نقش خویش در کودتای ۲۸ مرداد، قتل سرتیپ افشارطوس و کودتای نوژه اعتراف کرد. او در آبان ماه آن سال به علت وخیم شدن وضعیت جسمانی خود به بیمارستان منتقل شد و در نهایت ۲۶ آبان در بیمارستان از دنیا رفت.