ناخدای با خدا

مساله ارتباط بین انیشتین و بروجردی، همچون معمایی است. از یک سو نمی‌توان به طور کلی آن را نفی کرد؛ چون می‌دانیم که دست‌کم در حد پیغام‌رسانی از طریق پروفسور حسابی، بین آن دو ارتباط بوده است. همچنین مطالبی که اکنون از قول انیشتین و بروجردی نقل می‌‌شود، مطالب بلندی است و کار هر کسی نیست. کسی که به فلسفه و کلام اسلامی آشنایی داشته باشد، متوجه این نکته می‌شود.

از سوی دیگر، دلایل کافی و اثبات‌کننده در این‌باره موجود نیست و نمی‌توان صرفاً به قراین موجود بسنده کرد. انیشتین شخصیت بزرگی است و جدا از مسلمان یا یهودی بودن، متعلق به بشریت است. آقای بروجردی نیز شخصیت بسیار بزرگی است. از این‌رو، وقتی چنین مطالبی درباره این شخصیت‌ها مطرح می‌شود، باید با ادله قوی سخن گفت. ما به دنبال این ادله هستیم؛ اما آنچه تا کنون ارائه شده، قرائن ناقصی هستند که نتیجه قاطعی را اثبات نمی‌کنند.

وی در ادامه گفت:اگر نامه حضرت آقای بروجردی به انیشتین و یا نامه انیشتین به ایشان پیدا شود، این مشکل نیز حل خواهد شد. این امر قابل پیگیری است. هیچ بعدی ندارد که بین این دو شخصیت، رفاقتی بوده و نامه‌نگاری‌های صورت گرفته باشد. آقای بروجردی شخصیت بسیار پرحوصله‌ای داشتند و کسی بودند که با وجود گرفتاری‌‌ها و مشکلات بسیار، ساعت‌های زیادی برای پاسخ به نامه‌ای وقت می‌گذاشتند. ایشان انیشتین را می‌شناختند و اهمیت کار را تشخیص می‌دادند. از این‌رو ممکن است که ایشان با انیشتین وارد مباحث جزئی شوند و به بحث بپردازند. درخواست ما این است که در مقام اثبات این امر، بیشتر کار شود؛ یعنی دست خط انیشتین دیده شود.

معمولاً نامه‌های آقای بروجردی، به فارسی یا عربی نوشته می‌‌شدند. بنابراین در صورت صحت این نامه‌نگاری‌ها، به یک مترجم نیاز می‌بود که احتمالاً خود دکتر حسابی این نقش را بر عهده داشتند؛ چون این نامه‌‌ها پست نمی‌شدند و از طریق حسابی به انیشتین می‌رسیدند. در نتیجه، نقش آقای حسابی در حل این معما بسیار زیاد است. از این‌رو باید با بستگان ایشان ارتباط یافت و پیگیری کرد که آیا در کتابخانه شخصی ایشان، آثاری در این زمینه هست یا خیر.

اما ماجرای نامه میلیون دلاری انیشتین

انیشتین متنی را که به “نامه خدا” شهرت یافته در سال ۱۹۵۴ نوشته بود در حراجی به قیمت یک و نیم میلیون دلار فروخته شد.

این دانشمند برنده جایزه صلح نوبل “نامه خدا” را یک سال پیش از مرگش و در پاسخ به یکی از آثار اریک گوتکیند، فیلسوف آلمانی نوشته است.

دفتری که مسئولیت حراج این نامه تاریخی را بر عهده دارد در بیانیه‌ای نوشته “این نامه خصوصی و قابل توجه، یک سال پیش از مرگ اینشتین نوشته شده و در آن، او به واضح‌ترین شکل دیدگاه‌های فلسفی و دینی خود را بیان می‌کند”.

در این نامه که نسخه اصلی آن به آلمانی نوشته شده انیشتین مخالفتش را با باور به خدا مطرح می‌کند.

آلبرت اینشتین در این نامه می‌نویسد “واژه خدا برای من چیزی نیست جز بیان و نتیجه ضعف بشر”. به گفته این فیزیکدان “کتاب مقدس مجموعه‌ای است از افسانه‌های قابل احترام، اما همچنان بدوی و اولیه”. او ادامه می‌دهد: “هیچ تفسیری و یا نکته‌ای هر قدر هم دقیق و زیرکانه نمی‌تواند نظر من را در این باره تغییر دهد.”

انیشتین همچنین با احترام به جامعه یهودیان که به آن تعلق دارد درباره هویت یهودی خود می‌نویسد “همچون همه ادیان دیگر، تجسم خرافات اولیه” است.