توافق برجام با تصمیمات عربستان دچار خدشه می شود؟

به گزارش پشت پرده، روسیه با توجه به استراتژی فعال در حوزه اقتصادی و انرژی علی رغم تحریم های آمریکا توانسته است سهم زیادی از بازارهای جهانی نفت را به خود اختصاص دهد. این کشور به دلیل اولویت حوزه نفت و گاز اقتصاد کشورهای اروپایی به منابع انرژی روسیه تا حدود زیادی تحریم های آمریکا را در حوزه نفت و گاز بی اثر نموده و حتی روسیه با ایجاد جبهه مشترک با کشورهای چین و ونزوئلا توفیقاتی علیه تحریم ها یا آمریکا به وجود آورده است.

مهم ترین راهبردهای روسیه وابسته نمودن اقتصاد کشورهای اروپایی به نفت و گاز، تنظیم گری قیمتی، واگذاری سهام شرکت های نفتی دولتی به شرکت های بین المللی، توسعه خطوط لوله انتقال نفت و گاز، گسترش تولید گاز مایع و بازارهای آن و توسعه همکاری بلندمدت با برخی از رقبای نفتی ایران نظیر عربستان و عراق است. همچنین، با توجه به تحریم ها توسط اروپایی در سرمایه گذاری های مشترک با روسیه، استراتژی این کشور از اروپا به کشورهایی آسیایی تغییر یافته است. در این میان رویکرد ایران برای استفاده از ظرفیت روسیه به عنوان همکار یا رقیب در حوزه نفت و گاز قابل ملاحظه است.

روسیه با برقراری دیپلماسی فعال با کشورهای آسیایی که بیشتر این کشورها در مقابل تحریم ها مقاومت کرده اند، در حال جذب سرمایه گذاری کشورهای آسیایی بوده و با این راهبرد کاهش روابط با کشورهای غربی را جبران نموده است. انتقال نفت از طریق خطوط لوله از عوامل تأمین امنیت تقاضای نفت را به همراه داشته و بر این اساس روسیه یکی از سیاست های راهبردی خود را در حیطه حمل نقل، انتقال نفت و گاز از طریق قراردادهای بلندمدت و خطوط لوله اتخاذ نموده است. افزایش نقش شرکت های بین المللی در روسیه از استراتژی این کشور برای به دست آوردن فناوری یا دسترسی یافتن به شبکه صادرات گاز و نفت آن ها است.

یک تحلیلگر مسائل بین‌الملل در تحلیل خود از وضعیت فعلی احیای برجام، بیان می‌کند که اظهارات سخنگوی کاخ سفید مبنی بر اینکه “اجرای مجدد برجام نباید مشروط به حل مسائل پادمانی بین ایران و آژانس شود”، تقریبا مشخص کرد که گویا تنها مسئله باقی‌مانده، مسئله پادمان است.

“کوروش احمدی” در گفت و گو با «انتخاب» درمورد وضعیت احیای برجام، باتوجه به توصیفاتی که طرف‌ مقابل از پاسخ جدید ایران داشته است، گفت: «در صحبت‌های اولیه سخنگوی وزارت خارجه امریکا و در بیانیه‌ای که با سرعتی کم سابقه در پاسخ ایران منتشر کردند، مدعی شدند که پاسخ ایران سازنده نیست. چند ساعت بعد از صحبت‌های سخنگوی وزارت خارجه امریکا، این بار سخنگوی کاخ سفید مطرح کرد که اجرای مجدد برجام نباید به وضعیت پادمان و تحقیقات آژانس درمورد مسائل مطروحه مشروط شود.»این کارشناس سیاست خارجی اضافه کرد: «این اظهار نظر تقریبا مشخص کرد که گویا تنها مسئله باقی‌مانده، مسئله پادمان است. قبلا در بندهای ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ متن نهایی که نماینده اتحادیه اروپا در ۸ اوت ارائه کرده بود، به مشکل پادمان میان ایران و آژانس پرداخته شده بود. در بند ۱۲ ظاهرا به “قصد ایران”  برای حل مسائل پادمانی تا روز اجرای مجدد برجام اشاره شده بود. در همین رابطه گفته می‌شد که ایران در پاسخ ماقبل آخر خود به موضوع پادمان نپرداخته بود و این امر این تصور را ایجاد کرده بود که گویا ایران با بندهای مربوطه در “متن نهایی” موافقت کرده است.»وی افزود: « البته یک احتمال دیگر این بود که ممکن است ایران موافق نباشد و ترجیح داده باشد که نخست به مسائل دیگری از جمله تضمین‌ها و تحریم‌ها بپردازد و بعدا به مسئله پادمان برگردد. اینطور که اکنون به نظر می‌رسد، گویا ایران در پاسخ آخر خود به مسئله پادمان برگشته است.»

احمدی در این خصوص ادامه داد: «با توجه به اینکه آقای رئیسی در نشست خبری خود خیلی محکم به مسئله پادمان اشاره کرد و همچنین آقای امیرعبداللهیان هم در نشست مطبوعاتی که همراه با وزیر خارجه روسیه داشت، به تضمین و مسئله پادمان پرداخته بود و اینکه سخنگوی کاخ سفید نیز تنها به این موضوع اشاره کرده است، به نظر می‌رسد که مسئله اصلی باقی‌مانده مسئله پادمان است. البته اگر از بحث تضمین، مسائلی جزئی باقی نمانده باشد.»

این کارشناس سیاست خارجی همچنین درخصوص احتمال تعویق توافق احیای برجام تا بعد از انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره امریکا گفت: «واقعیت این است که مبارزات مربوط به انتخابات میان‌دوره‌ای امریکا در حال اوج گرفتن است. به خصوص اینکه دو روز پیش بایدن سخنرانی مهمی ایراد کرد که می‌توانیم آن را نقطه شروع قطعی مبارزات انتخاباتی در کمپ دمکرات‌ها بدانیم. نکته مهم در این رابطه این است که بر خلاف تصور قبلی، موقعیت دمکرات‌ها در نظرسنجی‌ها، طی چند هفته گذشته، بهتر شده است و در موقعیت رقابت جدی با جمهوریخواهان قرار گرفته‌اند.»

وی درباره علت بهتر شدن موقعیت دموکرات‌ها برای انتخابات، عنوان کرد: « موج نارضایتی که علیه رای دیوان عالی امریکا در ارتباط با سقط جنین در امریکا شکل گرفت و اینکه این رای دیوان عالی همسو با نظر جمهوری‌خواهان درمورد سقط جنین است، به موقعیت جمهوری‌خواهان در انتخابات لطمه وارد کرده است. بعلاوه، مطابق نظرسنجی‌های اخیر، مقبولیت کاری بایدن هم ظرف چند هفته گذشته نسبت به قبل بهتر شده است.»

دیپلمات سابق ایران در سازمان ملل، ضمن بیان اینکه با توجه به دو دلیل یاد شده، به نظر می‌رسد که دموکرات‌ها شانسی برای موفقیت در انتخابات پیدا کرده اند، اضافه کرد: «بنابراین دموکرات‌ها یک مقدار تحرک بیشتری پیدا کرده و امیدوارتر شده‌‌اند. افزون بر این، مسئله اسناد محرمانه کشف شده در ویلای ترامپ هم در میان است. این موارد در مجموع باعث شده است که این انتخابات میان دوره‌ای حساسیت بیشتری پیدا کند. با توجه به این امر ممکن است کاخ سفید بیش از پیش در مورد برجام حساس شده باشد و نخواهد با دادن امتیازی به ایران بهانه و اهرمی به جمهوری‌خواهان بدهد و از این طریق به موقعیت دمکرات‌ها لطمه بزند. در نتیجه اگر بتوانند بدون دادن امتیازی، همین یکی دو هفته آینده، برجام را نهایی کنند، ممکن است اقدام کنند. در غیر این صورت، این احتمال وجود دارد که برجام را به بعد از انتخابات موکول کنند.»

با تصمیم نفتی اخیر بن سلمان، ممکن است بایدن و اروپا دیگر عجله‌ای برای احیای برجام و بهره‌مندی از مزایای آن در بازار نفت نداشته باشند / طی چند هفته گذشته، موقعیت دموکرات‌ها برای انتخابات بهتر شده؛ احتمال دارد کاخ سفید نخواهد با دادن امتیازی به ایران اهرمی به جمهوری‌خواهان بدهد

احمدی در ادامه خاطرنشان کرد: «یک فاکتور مهم دیگر هم وجود دارد و آن موضعی است که عربستان حدود ۱۰ روز پیش در ارتباط با احتمال کاهش حجم تولید و صادرات نفت اوپک پلاس با هدف جلوگیری از کاهش قیمت نفت و گاز در صورت احیای برجام مطرح کرد.»

وی ادامه داد: «این امر که می تواند اخلالی از سوی عربستان در کار احیای برجام بشمار آید، هم فاکتور مهمی بود؛ چراکه یک انگیزه‌ مهم اروپا و امریکا این بود که در صورت احیای برجام، نفت ایران وارد بازار می‌شود و به کاهش قیمت‌ها کمک می‌کند. ولی با این صراحتی که عربستان و اوپک پلاس که روسیه هم عضو آن است، عنوان کردند، امکان کاهش قیمت‌ انرژی در صورت نهایی شدن برجام و بازگشت نفت ایران به بازار تا حدی از بین رفته یا کم شده است و به همراه آن ممکن است انگیزه امریکا و اروپا برای تسریع در احیای برجام نیز کم شده باشد. اگر این فرض درست باشد، ممکن است طرف‌های غربی دیگر عجله‌ زیادی برای احیا برجام و بهره‌مندی از مزایای آن دربازار انرژی نداشته باشند. لذا فاکتور انتخابات و فاکتور بهای نفت ممکن است غرب را تشویق کرده باشد که تنها درصورتی که ایران امتیاز بدهد، به دنبال احیای سریع برجام برود و در غیر اینصورت آن را به تعویق بیاندازند.»

احمدی درمورد اینکه به باور برخی از کارشناسان مشکل نفت گاز اروپا و در پیش بودن زمستان به عنوان عاملی اثرگذار در تسریع مذاکرات یاد می‌شود، اما به باور برخی دیگر از کارشناسان، ایران در کوتاه مدت امکان فرستادن نفت به اروپا را ندارد و نیاز به فراهم شدن شرایطی است، تصریح کرد: «من با هر دو نظر به نوعی موافق هستم؛ چراکه اگر توافق حاصل شود، صرف توافق، در وهله اول یک جو روانی مثبت ایجاد می‌کند و تنشی که در منطقه خلیج فارس وجود دارد، کاهش پیدا می‌کند که این خود به عنوان یک فاکتور مستقل می‌تواند تاثیر کاهشی در قیمت نفت و گاز داشته باشد. همچنین با این نظر هم موافق هستم که صدور منظم نفت ایران طول می‌کشد. اما این را هم باید در نظر داشت ایران گویا حدود صد میلیون بشکه نفت ذخیره شده در شناورها و حدود ۵۰ میلیون بشکه نفت ذخیره شده در خشکی دارد که بلافاصله می‌توانند وارد بازار شوند.»

این کارشناس سیاست خارجی افزود: «در مجموع این موارد می‌تواند موجب فشار کاهشی بر قیمت نفت شود. اما موضع عربستان، مبنی بر اینکه درصورت ورود نفت ایران به بازار، تولید اوپک پلاس با هدف حفظ قیمت نفت در سطح کنونی کاهش خواهد یافت، نیز فاکتور مهمی در معادله خواهد بود. این فاکتور ممکن است پیش از این بر تصمیمات غرب در مورد سرعت بازگشت به برجام بی‌تاثیر نبوده باشد.»